njovekovnog kovanja novca pa do danas, ovaj naziv se zadržao u nazivu dinar
osnovne novčane jedinice monetarnog sistema savremene Srbije. Period od
osnivanja samostalne srpske države u srednjem veku obeležen je opticajem
novca koji su kovala varvarska plemena, a zatim Vizantijska imperija.
Po izvorima NBS, prvo pominjanje srpskog novca nalazi se u arhivskim dokumen-
tima iz doba 1214. godine, u vreme Stefana Prvovenčanog. Međutim, istraživa-
nja upućuju da je kralj Stefan Radoslav iz loze Nemanjića (1227-1234), najstariji
sin Stefana Prvovenčanog, prvi srpski vladar koji je kovao sopstveni novac, a da
je Kralj Dragutin prvi srpski vladar koji je kovao novac sa ćiriličnim natpisom.
Novac su, sve do pada Despotovine 1459. godine, nastavili da kuju svi srpski
vladari širom teritorije srpske srednjovekovne države, u kovnicama koje su se
nalazile u blizini rudnika srebra Rudnik, Novo Brdo, Trepča... Taj novac bio je
dinar i predstavljao je jedno od najbitnijih obeležja samostalnosti i državnosti.
Brojnost i lepota tog novca dolazi do izražaja za vreme vladavine cara Dušana,
kada je obim monetarne produkcije prevazilazio susedne zemlje. Usled gubitka
samostalnosti srpske države, pa sve do polovine XIX veka, u upotrebi je bio ve-
liki broj različitih moneta. Naziv poslednje vrste turskog srebrnog novca – para,
i danas je prisutan kao naziv stotog dela srpskog dinara.
U XIX veku za vreme vladavine Karađorđa i kneza Miloša, u Srbiji je bilo u opti-
caju nekoliko vrsta zlatnog, srebrnog i bakarnog novca. Suočen sa problemima
koje je izazvala upotreba brojnih vrsta novca u Srbiji, kneževini u to vreme, knez
Mihailo Obrenović donosi rešenje o kovanju srpskog novca – kao prve srpske
monete. Tako nastaje kovani novac izrađen od legure bakra u apoenima 1, 5 i 10
para sa likom kneza Mihaila i godinom 1868. Dinar je iskovan u srebru 1875. sa
likom kralja Milana Obrenovića.
Prva novčanica izdata u Srbiji vezuje se za početak rada Privilegovane narodne
banke Kraljevine Srbije, koji je 2. jula 1884. godine bio obeležen izdavanjem
novčanice od 100 dinara, plative u zlatu, izrađene po klišeu za rezervnu novča-
nicu od 100 franaka Narodne banke Belgije. Serija novčanica koja je prethodila
pomenutom izdanju, štampana 1876. uz saglasnost glavne državne blagajne
Kneževine Srbije, bila je namenjena finansiranju srpsko-turskog rata, ali nikada
nije puštena u opticaj. Najveća vrednost dinara je bila pri kraju XIX veka, kada
je 100 srpskih dinara bilo naplativo u zlatu, a garancija je bila Privilegovana
Narodna banka Kraljevine Srbije, i prema zapisima u tom periodu - za sto dinara
moglo je da se kupi osam volova, A danas?
Danas vredi... nešto manje.
finansije
fi ansije
Novac iz SFRJ
